Gestalt psikoloji, algı ve algısal örgütlenmeyi konu alan ve 20. yüzyılın başlarında Almanya’da ortaya çıkan bir psikoloji teorisidir. Bir grup Alman psikolog, Gestalt düşüncesini ortaya koyarken, duyular aracılığıyla edinilen bilginin yorumlanması için kullanılan ilkeleri ortaya koymayı amaç edinmiştir. Bu düşünce, davranışların bir bütün olduğunu ve parçalara ayrılamayacağını içermektedir. Kısacası, Gestalt psikoloji, karmaşık dünyada anlamlı bir algı edinmemizin temelindeki yasaları anlamayı ve bireyin kendi biçimini, bütünlüğünü, örüntüsünü keşfederek farkındalık yaşamasını hedeflemektedir.
Gestalt teorisine göre; bütünün, parçaların toplamından farklı bir anlamı vardır. Bir davranışı, parçalara ayırarak incelemek onun bütünlüğünü bozmak demektir. Parçalanmış alanlardan elde edilen bilgileri anlamaya çalışmak doğru değildir. Yani, bir davranışı parçalamak, onun bütünlüğünü ve niteliğini değiştirmektir. Bu yüzden, Gestalt psikoloji, olay, durum veya davranışları bir bütün olarak incelemektedir. Bireyler ancak resmin bütününe bakarak sahip oldukları potansiyeli ortaya çıkarabilmektedirler.
‘ Gestalt’ kavramı, Gestalt kuramında ve Gestalt Terapisinde kullanılan bir terimdir. Gestalt kavramı; şekil, biçim, bütünlük ve organize örüntüyü anlamlandırmak için kullanılmıştır. Temelde, bilişsel süreçlerdeki algıya odaklanılmaktadır. Gestalt terapisi, bireyin bitirilmemiş işlerinin bitirilmesini ve böylelikle kişinin bütünleşmesini konu almaktadır. Aynı zamanda, Gestalt Terapideki amaçlardan biri de danışanın olgunluk kazanmasıdır.
Gestalt teorisinin geliştiricilerden biri olan Max Wertheimer “Bütün, parçalarının toplamından daha büyüktür” ifadesinin de sahibidir. Aynı zamanda, Üretken Düşünme çalışması ve Phi Fenomeni fikri ile tanınmaktadır. Phi Fenomeni, art arda hareketsiz görüntüler tarafından bedensiz bir hareket algısının üretildiği algısal bir yanılsamadır. Örneğin; İki sabit yanıp sönen ışığın bir yerden diğerine hareket ettiği yanılsamasıdır. Wertheimer, Wolfgang Köhler ve Kurt Koffka, Gestalt okulunu kurmuştur. Aynı zamanda, Kurt Koffka, ‘Psikolojik Bültende Gestalt Psikolojisi ile ilgili ilk makaleyi yazmış ve ‘Gestalt Psikolojisinin İlkeleri’ adlı makaleyi yayımlamıştır.
Gestalt Psikolojisi İlkeleri;
Süreklilik (Devamlılık) ilkesi; insan zihninin kişinin algı alanında bulunan ve aynı yöne doğru istikrarlı şekilde ilerleyen birimlerin birbiriyle ilişkili olarak algılanma eğiliminde olduğunu açıklamaktadır. Bu nedenle, bir nesnenin parçaları yan yana yerleştirildiğinde algısal bütünlük oluşturmaktadır. Yakınlık ilkesi; zaman ve mekân olarak birbirine yakın nesnelerin birlikte algılanma olasılığının yüksek olması olarak açıklanmaktadır. Tamamlama ilkesi; nesneler tam olmasa bile, insanlar her şeyi bir bütün olarak algılama eğilimindedir. İnsan zihninde herhangi bir durumun tam algısı varsa, uyarıcı eksik/yarım olsa bile tam gibi algılanır. Şekil/Zemin İlişkisi; zihnin odağını 'şekil' olarak tanımlarken odağının dışında kalan kısmı 'zemin' olarak tanımlanmaktadır. Basitlik ilkesi; insan zihninin çevreyi basitten karmaşığa, kolaydan zora doğru algıladığını ortaya koymaktadır. Örneğin; daire şekilleri köşeli nesnelerden daha az karmaşık olmadıkları için daha kolay algılanmaktadır. Benzerlik ilkesinde; çeşitli birçok parça birbirine benziyorsa, insan zihni bu parçaları algısal olarak birlikte gruplamakta ve algılamaktadır.
Gestalt psikolojinin psikoloji dünyasına birçok katkısı bulunmaktadır. Algı üzerine ilk araştırmanın Gestalt psikologları tarafından yapılması, bilişsel ve eğitim psikolojisinin temelini oluşturması ve algılamadaki temel işlevsel ilkeleri ortaya çıkararak bu ilkelerin bellek, öğrenme, düşünme ve motivasyon gibi diğer bölümlerle ilgili olduğunun kanıtlaması Gestalt psikolojinin alana katkıları arasında yer almaktadır.
KAYNAKÇA
Ellis, W. D. (2013). A source book of Gestalt psychology. Routledge.
Köhler, W. (1967). Gestalt psychology. Psychologische Forschung, 31(1), XVIII-XXX.
Koffka, K. (2013). Principles of Gestalt psychology. Routledge.
Wertheimer, M. (1938). Gestalt psychology. Source Book of Gestalt Psychology. New York: Harcourt, Brace and Co.
Komentarai